Niet elke examenkandidaat begint vanuit dezelfde positie. En dat heeft niet altijd met rijvaardigheid te maken. Jaarlijks doen tienduizenden mensen praktijkexamen voor hun autorijbewijs, maar uit onze analyse blijkt dat de slagingskans sterk verschilt per stad. Dit roept vragen op over eerlijkheid en gelijke kansen binnen het Nederlandse rijexamenstelsel. Met dit onderzoek willen we inzicht geven in deze regionale verschillen en de maatschappelijke relevantie ervan onderstrepen.
Hoe we deze analyse hebben uitgevoerd (en waarom dat belangrijk is)
Het centrale uitgangspunt van dit onderzoek is de vraag: in hoeverre beïnvloedt de locatie van een rijschool de slagingskans voor het praktijkexamen? Om dit te onderzoeken hebben we gebruikgemaakt van een uitgebreide dataset van het CBR met rijexamenresultaten over de periode april 2024 tot en met maart 2025. We hebben de resultaten gefilterd op autorijexamens (categorie B) en ons gericht op de 20 grootste steden van Nederland. Na het groeperen van variantnamen per stad, hebben we het gemiddelde slagingspercentage per stad berekend en geanalyseerd. Deze methode stelt ons in staat om eerlijke, datagedreven vergelijkingen te maken.
De cijfers spreken: grote verschillen tussen steden
Onze analyse brengt duidelijke verschillen aan het licht in de slagingspercentages voor het praktijkexamen categorie B tussen de 20 grootste steden van Nederland. In de tabel hieronder zijn de gemiddelde slagingspercentages per stad weergegeven, gebaseerd op rijschoolgegevens uit de periode april 2024 tot en met maart 2025.
Wat opvalt is dat kandidaten in grote steden zoals Amsterdam, Rotterdam en Den Haag gemiddeld aanzienlijk lager scoren dan kandidaten in steden als Zwolle, Breda en Den Bosch. Zo ligt het slagingspercentage in Amsterdam rond de 41 procent, terwijl dit in Zwolle oploopt tot ruim 59 procent.
Deze verschillen zijn niet marginaal, maar structureel. Ze roepen de vraag op in hoeverre externe factoren, zoals verkeersdrukte, examenomstandigheden of locatiegebonden stress, van invloed zijn op de kans van slagen. De resultaten laten zien dat de stad waarin je examen doet een grotere rol speelt dan vaak wordt gedacht.
Wat veroorzaakt deze ongelijke slagingspercentages?
De uitgesproken verschillen in slagingspercentages tussen steden zijn opvallend en vragen om een nadere analyse. Hoewel elke kandidaat officieel aan dezelfde eisen moet voldoen, blijken omgevingsfactoren een aanzienlijke rol te spelen in het uiteindelijke resultaat. Meerdere externe onderzoeken ondersteunen dit beeld en wijzen op structurele invloeden die per regio verschillen.
De belangrijkste verklarende factoren die uit zowel ons onderzoek als bestaande literatuur naar voren komen, zijn:
- Verkeersdrukte en complexiteit van de examenroutes
Kandidaten in grote steden hebben te maken met drukke wegen, complexe verkeerssituaties en een hogere mentale belasting. Rotterdam scoorde in eerdere jaren het laagst met slechts 36,1% geslaagden (RijschoolPro, 2018). - Invloed van examencentra en examinatoren
Examenroutes en beoordelingsstijlen verschillen per locatie. RTL Nieuws toonde aan dat individuele examinatoren structureel van elkaar kunnen afwijken in hoe streng zij beoordelen (RTL Nieuws, 2022). - Kwaliteit en prijs van rijinstructie
In regio’s met veel concurrentie drukken rijscholen hun prijzen, wat soms ten koste gaat van de leskwaliteit. AutoTrack constateerde dat duurdere rijscholen gemiddeld betere slagingspercentages behalen (AutoTrack, 2023). - Regionale mentale druk en examenstress
In onbekende of chaotische stedelijke omgevingen ervaren kandidaten vaker stress tijdens het examen. Dit beïnvloedt de prestatie. Landelijke data toont aan dat kandidaten in Limburg gemiddeld 61,2% slagen, terwijl Zuid-Holland blijft steken op 44,9% (Autotheorie.nl).
Deze opsomming laat zien dat slagingskansen veel meer worden beïnvloed door de omgeving dan vaak wordt aangenomen. De combinatie van verkeersomstandigheden, opleidingskwaliteit en subjectieve factoren tijdens het examen maakt dat niet iedere kandidaat onder gelijke omstandigheden examen doet.
Dit roept de vraag op of landelijke normering en gelijkwaardigheid binnen het rijexamenstelsel wel voldoende zijn gewaarborgd. Een eerlijker examen begint mogelijk bij meer bewustzijn van deze regionale verschillen.
Wat betekenen deze resultaten voor rijscholen en leerlingen?
De uitkomsten van dit onderzoek zijn niet alleen interessant, maar ook praktisch relevant. Voor rijscholen bieden de verschillen in slagingspercentages per stad een kans om kritisch te kijken naar hun lesaanpak en begeleiding. In regio’s met lage slagingspercentages kunnen instructeurs zich bijvoorbeeld meer richten op faalangstreductie, verkeersinzicht en oefenen op complexe routes.
Voor leerlingen en ouders kan deze informatie helpen bij het kiezen van een rijschool of zelfs een examencentrum. Bewustwording van regionale verschillen kan leiden tot betere voorbereiding en realistische verwachtingen.
Voor beleidsmakers en het CBR ligt hier een kans om eerlijkere omstandigheden te creëren. Denk aan het standaardiseren van examenroutes, het monitoren van examinatorvariatie of het aanbieden van extra begeleiding in regio’s met structureel lage slaagkansen.
Het gesprek over gelijke kansen in het rijexamen moet verder worden gevoerd – met data als basis voor verbeteringen.
Gelijke voorbereiding, maar niet gelijke uitkomst
Dit onderzoek laat zien dat de locatie waar een kandidaat examen doet een aanzienlijke invloed heeft op de slagingskans. Hoewel de eisen voor het praktijkexamen overal gelijk zijn, blijkt uit zowel onze analyse als externe bronnen dat stedelijke factoren, examenomstandigheden en instructieverschillen zorgen voor ongelijke uitkomsten.
De verschillen tussen steden als Amsterdam en Zwolle zijn te groot om toeval te zijn. Dit roept vragen op over de eerlijkheid van het huidige systeem en de mate waarin alle kandidaten een gelijk speelveld hebben.
We roepen op tot meer onderzoek, meer bewustwording en gerichte maatregelen. Alleen zo kunnen we toewerken naar een praktijkexamen dat niet alleen juridisch, maar ook praktisch gelijkwaardig is voor iedereen.
Bron onderzoek:
CBR – Open Data
